قرنیه در حقیقت یک لایه نازک و شفاف در جلوی چشم می باشد که وظیفه محافظت از اجزای داخلی چشم و هم چنین هدایت پرتوهای نور به داخل چشم را دارد. هنگامی که قرنیه چشم شفافیت خود را از دست بدهد و یا دچار هر گونه آسیب شود لازم است بیمار تحت پیوند قرنیه قرار بگیرد. پیوند قرنیه (کراتوپلاستی) یک روش جراحی برای جایگزینی بخشی از قرنیه آسیب دیده با بافت قرنیه اهدایی سالم می باشد. در حقیقت عمل پیوند قرنیه سبب بازگشت بینایی از دست رفته به بیمار، کاهش درد و بهبود ظاهر آسیب دیده قرنیه می شود.
پیوند قرنیه در چه مواردی انجام می شود؟
پیوند قرنیه (کراتوپلاستی) زمانی انجام می‌شود که قرنیه آسیب دیده یا دچار بیماری شده باشد و نتواند عملکرد طبیعی خود را حفظ کند. این روش معمولاً در شرایط زیر انجام می‌شود:
- کراتوکونوس (قوز قرنیه) – یک بیماری پیش‌رونده که باعث نازک شدن و مخروطی شدن قرنیه می‌شود و بینایی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- کدورت قرنیه – اگر قرنیه به دلیل عفونت، جراحت، یا بیماری‌های ارثی کدر شود و دید بیمار مختل گردد.
- دیستروفی‌های قرنیه – بیماری‌های ژنتیکی مانند دیستروفی فوکس که باعث کاهش شفافیت قرنیه و اختلال بینایی می‌شوند.
- زخم‌ها و اسکارهای قرنیه – ناشی از عفونت‌های شدید (مانند تبخال چشمی یا عفونت‌های باکتریایی)، ضربه، یا سوختگی‌های شیمیایی.
- ادم قرنیه (ورم قرنیه) – در مواردی که قرنیه به دلیل مشکلات سلول‌های اندوتلیال قادر به دفع مایعات اضافی نباشد و متورم شود، پیوند قرنیه مورد نیاز خواهد بود.
- نارسایی پیوند قبلی – در صورتی که یک پیوند قرنیه قبلی پس زده شود یا عملکرد مناسبی نداشته باشد، ممکن است نیاز به پیوند مجدد باشد.
- نازک شدن شدید قرنیه یا سوراخ شدن آن – به علت بیماری‌های التهابی شدید یا آسیب‌های شدید چشمی.
آیا پیوند قرنیه خطرناک است؟
پیوند قرنیه یک عمل جراحی نسبتا بی خطر است و افراد را متوجه عارضه یا خطر جدی ای نمی کند. با این ممکن است عوارضی را شامل شود که در زیر اشاره شده است:
- عفونت چشم
- بروز بیماری آب سیاه ( به دلیل افزایش فشار در کره چشم )
- رد قرنیه اهدا شده
- خونریزی بعد از جراحی
- تورم شبکیه یا جدا شدن شبکیه
رد قرنیه پس از پیوند ممکن است در 10 درصد موارد رخ دهد و عارضه شایعی نمی باشد. با این حال در صورتی که بیمار پس از پیوند قرنیه دچار علایم زیر باشد ممکن است رد قرنیه صورت گرفته باشد:
- از دست دادن بینایی
- درد چشم
- قرمز شدن چشم ها
- حساسیت شدید به نور
قرنیه های مورد استفاده در پیوند قرنیه از افرادی که فوت کرده اند می باشد. برخلاف پیوند کبد و کلیه در پیوند قرنیه نیاز به تطابق بافت نمی باشد اما از لحاظ تمام بیماری های انتقالی مانند ایدز و هپاتیت مورد بررسی قرار می گیرند تا از سالم وایمن بودن قرنیه اطمینان حاصل یابند.
لیست انتظار در پیوند قرنیه عموما طولانی نبوده و لازم نیست افراد در صف انتظار طولانی بمانند. قبل از عمل پیوند قرنیه اندازه قرنیه و دیگر مشکلات مربوط به آن توسط پزشک مشخص می شود. لازم است حتما در ارتباط با داروهایی که مصرف می کنید پزشک را در جریان قرار دهید.
مراحل پیوند قرنیه
در پیوند قرنیه بنا به تشخیص پزشک جزیی از قرنیه و یا تمام آن با قرنیه سالم جایگزین می شود. روش جراحی کاملا بنا به تشخیص و صلاح دید پزشک صورت می گیرد. روش های جراحی پیوند قرنیه به شرح زیر می باشند:
کراتوپلاستی نافذ
در این روش تمام ضخامت قرنیه توسط ابزار خاصی به شکل دکمه برش داده می شود و با قرنیه سالم جایگزین می شود. قرنیه اهدایی که به تناسب بریده شده است در دهانه قرار می گیرد. جراح از بخیه برای بستن زخم استفاده می کند.
کراتوپلاستی اندوتلیال
در این روش از لایه های پشت قرنیه از جمله اندوتلیوم بافت نازکی برداشته می شود و بافت اهدا دهنده قرنیه جایگزین می شود. اندوتلیوم در حقیقت بافت نازکی بوده که چشم را در برابر عفونت و آسیب محافظت می کند.
کراتوپلاستی اندوتلیال دو نوع می باشد. در نوع اول که با نام Descemet stripping شناخته می شود از بافت دهنده برای جایگزینی یک سوم قرینه استفاده می شود. نوع دوم با نام کراتوپلاستی غشایی اندوتلیال DEMEK شناخته می شود که از لایه بسیار نازک تری در پیوند قرنیه استفاده می شود. بافت مورد استفاده در این روش بسیار نازک و شکننده می باشد و از این جهت جراحی را حساس و سخت می کند.
کراتوپلاستی لایه ای قدامی
در این روش بافت قرنیه از لایه های جلویی از جمله اپیتلیوم و استروما خارج می شود. اما لایه اندوتلیال پشتی را در جای خود قرار می دهند. در کراتوپلاستی لایه ای قدامی سطحی استرومای سالم و اندوتلیوم را دست نخورده باقی می گذارند و تنها لایه جلویی قرنیه را جایگزین می کنند. در صورتی که آسیب قرنیه به استروما گسترش یافته باشد از روش پیوند قدامی عمیق استفاده می شود.
پیوند قرنیه مصنوعی (کراتو پرتز)
در برخی موارد ممکن است بیمار شرایط پیوند قرنیه را نداشته باشد و در این صورت از قرنیه مصنوعی استفاده می شود. روش جراحی پیوند قرنیه با توجه به شرایط بالینی بیمار توسط پزشک مشخص می گردد. روش جراحی ممکن است به صورت بیهوشی یا بی حسی موضعی انجام شود.
پس از پیوند قرنیه وقتی فرد به هوش می آید احساس درد و ناراحتی دارد که این موضوع طبیعی می باشد و با داروهای تسکین دهنده درد قابل کنترل می باشد. روز بعد پانسمان چشم جهت معاینه باز می شود و ممکن است بیمار تاری دید داشته باشد که طبیعی است و به تدریج بهبود می یابد. ریزش اشک و حساسیت چشم تا 4 روز بعد از عمل عادی بوده و به تدریج بهبود می یابد.
نتایج پیوند قرنیه
اکثر افرادی که تحت جراحی پیوند قرنیه قرار می گیرند تا حد زیادی سلامت بینایی خود را به دست می آورند. تمامی عوارض و نتایج بعد از عمل تا حد زیادی به شرایط بالینی بیمار وابسته می باشد. خطر و عوارض رد قرنیه سال ها پس از پیوند نیز بیمار را تهدید می کند به همین دلیل توصیه می شود سالانه به چشم پزشک خود مراجعه کرده و قطره های چشمی که برای سرکوب رد قرنیه توسط سیستم ایمنی می باشد را مرتب استفاد کنید.
