انسداد مجرای اشکی + معرفی روش های جراحی برای درمان

انسداد مجرای اشکی زمانی اتفاق می افتد که مجرای اشک مسدود می شود و از تخلیه طبیعی اشک جلوگیری می کند. این عارضه در بزرگسالان بسیار شایع است و زنان را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد. انسداد مجرای اشکی که بیشتر به عنوان داکریوسیستیت شناخته می شود، می تواند ناشی از عفونت باکتریایی باشد. توجه به موقع به این وضعیت برای جلوگیری از ورم ملتحمه و سایر عوارض عمده ضروری است. انسداد مجرای اشک معمولا فقط در یک چشم اتفاق می افتد و این وضعیتی است که می تواند نوزادان، سالمندان، بزرگسالان و زنان بین 50 تا 60 سال را درگیر کند.

در این مقاله، به بررسی چندین عامل مهم که می‌تواند به ایجاد انسداد مجرای اشکی منجر شود، خواهیم پرداخت. همچنین، راه‌های پیشگیری از این مشکل و روش‌های درمانی جهت مدیریت و بهبود وضعیت این مسئله نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

علل انسداد مجاری اشکی

انسداد مجرای اشکی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که در ادامه به برخی از علل شایع آن خواهیم پرداخت:

. شایع ترین علت انسداد مجرای اشک، عفونت های باکتریایی است. هنگامی که این اتفاق می افتد، باکتری ها در داخل مجرای اشکی شروع به رشد می کنند و باعث التهاب می شوند و مانع عبور اشک می شوند. کیسه اشکی نیز می تواند به دلیل ضربه یا آسیب به چشم مسدود شود. انسداد معمولاً به دلیل التهاب کیسه اشکی یا مجرای اشکی بینی است. در هر صورت، انسداد قابل توجهی وجود دارد که مانع از سرازیر شدن اشک به سمت بینی می شود و در عوض شروع به خروج از طریق پلک ها می کند.

· یکی دیگر از شایع‌ ترین علل انسداد مجرای اشکی، سنگ صفاقی است که در مجرای اشکی یا ایجاد می‌شود و باعث انسداد جریان اشک می‌شود.

· عفونت در مجرای اشکی می‌تواند باعث ایجاد التهاب و تورم شود که در نتیجه به انسداد مجرای اشکی منجر خواهد شد.

· شکاف قطبی به فاصله بین ناحیه بین اشکی و ناحیه پایینی بینی در بخش قابل مشاهده بینی، وجود دارد. در صورتی که این شکاف به درستی ترمیم نشود، می‌تواند منجر به انسداد مجرای اشکی شود.

· تومورهای خوش‌خیم یا بد خیم در ناحیه اشکی می‌توانند به مجرای اشکی فشار وارد کنند و باعث انسداد آن شوند.

· پس از جراحی‌های اصلاحی مجرای اشکی، ترمیم ناصحیح یا عدم موفقیت در جراحی می‌تواند منجر به انسداد مجرای اشکی شود.

· تنگی ساختاری یا تغییرات آناتومیکی در مجرای اشکی این نوع انسداد را رقم می‌زند.

·  با افزایش سن در برخی افراد مجاری اشکی باریک و ضعیف می‌شود.

· استفاده طولانی مدت از برخی داروها و قطره های چشمی باعث انسداد مجاری اشک می‌شود.

مقالات مرتبط دیگر: عفونت چشم

علل مرتبط دیگر شامل:

• تومورهای کیسه اشکی
• ناهنجاری های تشکیل استخوان
• بیماری های التهابی مانند سارکوئیدوز و بیماری وگنر.
• عوارض ناشی از ترومای جراحی.
• ورم ملتحمه
• بلفاریت

انواع انسداد مجاری اشک

دو نوع مجرای اشک مسدود شده وجود دارد:

• اکتسابی

این نوع انسداد مجرای اشک در طول زندگی عادی افراد “اکتسابی” است. اشکی انسدادی اکتسابی شایع ترین است و بزرگسالان یا افراد مسن را مبتلا می کند.

• مادرزادی

انسداد مجاری اشک مادرزادی نوزادان را تحت تاثیر قرار می دهد. این عارضه ممکن است به این دلیل رخ دهد که کودک در حین زایمان دچار عفونت شده است یا با آسیب چشمی به دنیا آمده است که مجاری اشکی را مسدود می کند.

علائم انسداد مجرای اشکی

مشخص ترین علامت مسدود شدن مجرای اشک ریزش مداوم است. اشک ریزش مداوم به عنوان Epiphora شناخته می شود و یکی از علل اصلی التهاب ملتحمه باکتریایی یا اگزمای پلک است. به همین دلیل تمیز نگه داشتن چشم ها، از بین بردن ترشحات و پوسته پوسته ها و پرهیز از استفاده از انواع کرم ها، پمادها یا اشک مصنوعی بسیار مهم است.

ابتلا به انسداد مجرای چشمی دارای علائم و عوارضی است که با شناخت این علائم می‌توانید برای درمان بهتر و سریع تر اقدام کنید:

·        سردرد و درد چشم به صورت مزمن

·        ورم و قرمزی چشم

·        حساسیت در اطراف چشم

·        خارش و سوزش چشم

·        عفونت چشم

·        بینایی مبهم و تار

·        خارش و ترشحات مخاطی

·        احساس خشکی چشم

·        ریزش بیش از حد اشک از چشم

سایر علائم انسداد اشک عبارتند از:

• التهاب کیسه اشکی
• قرمزی و التهاب پلک
• درد روی پلک
• ترشح مواد مخاطی
• قرمزی ناشی از بافت همبند

درمان انسداد مجرای اشک

درمان انسداد مجرای اشکی می تواند شامل مصرف خوراکی آنتی بیوتیک ها، مسکن ها و ضد التهاب ها برای درمان علائم در صورت عفونت باشد.

با این حال، موثرترین درمان برای اصلاح مجرای اشکی مسدود شده، جراحی است.

داکریوسیستورینوستومی اندونازال

در حال حاضر مدرن ترین و موثرترین روش برای اصلاح انسداد اشکی داکریوسیستورینوستومی اندونازال یا لیزر دایود آندوکانالیکولار است. بسته به تکامل بیماری، توصیه شده ترین درمان ترکیب داکریوسیستورینوستومی با داکریوسیستکتومی است که شامل برداشتن کیسه اشکی است. این روش ها نسبت به داکریوسیستورینوس

تومی خارجی برای بیمار تهاجمی کمتری دارند و می توانند به طور موثر با انسداد نازواکریمال مقابله کنند. داکریوسیستورینوستومی اندونازال روشی است که در مقایسه با تکنیک های قدیمی، مزایای زیادی دارد و در حال حاضر بیشترین استفاده را دارد.

مزایای داکریوسیستورینوستومی اندونازال:

• زمان نقاهت کمتر بعد از عمل
• هیچ زخم، بریدگی یا اسکار روی پوست ایجاد نمی شود.
• میزان خونریزی کمتر
• عوارض بسیار کم

هدف از جراحی ایجاد مجرای جدید برای تخلیه اشک، مخاط و باکتری های انباشته شده در مجرا و کیسه اشکی است.

پانکتومپلاستی

یکی دیگر از گزینه های جراحی برای درمان انسداد مجاری اشکی، پانکتومپلاستی است. هدف از این جراحی باز کردن انسداد مجاری اشکی از طریق یک روش درمانی کم تهاجمی است که بسته به وضعیت مجاری اشکی در مطب پزشک یا در اتاق عمل انجام می شود.

درمان انسداد مجرای اشکی در نوزادان

درمان انسداد مجرای اشکی مادرزادی شامل شستن چشم های نوزاد سه بار در روز طبق دستور چشم پزشک اطفال است. هدف این است که از تجمع ترشحات در سراسر پلک جلوگیری شود تا از عفونت بزرگی مانند ملتحمه باکتریایی جلوگیری شود.

مجرای اشکی مسدود شده در نوزادان معمولاً در سال اول زندگی خود به خود اصلاح می شود. اگر اصلاح نشد، باید به چشم پزشک اطفال مراحجعه شود که امکان انجام عمل جراحی را ارزیابی کند. این روش کاملاً ساده است و تحت آرام‌بخشی انجام می‌شود و قبل از جراحی قطره‌های چشمی بی‌حس کننده به چشم آسیب‌دیده تزریق می شود.

تشخیص انسداد مجاری اشکی

تشخیص انسداد مجرای اشکی عموماً باید توسط بهترین متخصص چشم انجام شود و دکتر فاطمه ایراندوست در زمان تشخیص این مشکل برای افراد عمل باز کردن مجرای اشکی چشم را انجام می‌دهد که تاکنون نتایج خوبی به همراه داشته است. برای تشخیص این وضعیت، پزشک ممکن است از روش‌ها و آزمایش‌ های زیر استفاده می‌کند:

پزشک با معاینه چشم و بررسی منطقه پیرامونی آن، تورم، ترشحات و تغییرات دیگر را بررسی می‌کند.

از آزمایش‌هایی مانند آزمایش سنجش بینایی استفاده می‌کند. این آزمایش‌ها شامل اندازه‌گیری تولید اشک، ، اشک ریزش، وجود عفونت و سایر پارامترهای مرتبط با مجاری اشکی است.

 پزشک با استفاده از یک ابزار ریزنمایی به نام پروب، مجرای اشکی را بررسی می‌کند. این روش می‌تواند به تشخیص محل انسداد و شدت آن کمک کند.

در مواردی که نیاز به تشخیص دقیق‌تر است، ممکن است پزشک تصویربرداری مانند سونوگرافی مجاری اشکی، توموگرافی کامپیوتری (CT scan) یا رزونانس مغناطیسی (MRI) را در نظر بگیرد. این تصاویر بازتاب دقیق‌تری از وضعیت مجاری اشکی و انسداد آن ارائه می‌دهند.

نحوه جراحی DCR

DCR یک روش عمل باز کردن مجرای اشکی است که برای درمان انسداد و گرفتگی های این مجرا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زیر نحوه انجام جراحی DCR را توضیح می‌دهم:

قبل از جراحی، پزشک شما را در مورد داروهایی که باید قبل از جراحی مصرف کنید و رژیم غذایی قبل از جراحی را مشاوره می‌کند. عموماً این جراحی تحت بیهوشی کلی انجام می‌شود. جراح با ایجاد بریدگی کوچک در ناحیه پلک بالایی و بین چشم و بینی، به مجرای اشکی دسترسی پیدا می‌کند.و با استفاده از ابزارهای جراحی کوچک، یک ارتباط مستقیم بین مجرای اشکی و بینی ایجاد می‌کند.

این ارتباط شامل حذف بخشی از استخوان و بافت‌ های اطراف و قرار گیری لوله نازک در راه مجاری اشک است. پس از ایجاد این ارتباط ، در صورت لزوم از تکنیک‌های جراحی مانند نصب استنت یا استفاده از مواد پوشاننده استفاده می‌کند تا ارتباط را پایدار کند و تخلیه اشک را ممکن سازند .پس از جراحی، ناحیه باز شده پوست بسته و بخیه زده می‌شود و یک بانداژ محافظ روی چشم قرار می‌گیرد. این بانداژ معمولاً تا چند روز پس از جراحی باقی می‌ماند.

مزایای لوله گذاری مجرای اشکی

هر روش درمانی ممکن است مزایا و معایب خود را داشته باشد. قبل از تصمیم‌گیری درلوله‌ گذاری مجرای اشکی، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید.

·        روشی غیر تهاجمی

·        رفع علائم عدم تخلیه صحیح اشک

·        افزایش رطوبت چشم‌ها و رفع خشکی چشم

·        از بین رفتن علائمی چون سوزش، خارش و قرمزی

اقدامات قبل از عمل باز کردن انسداد مجرای اشکی

قبل از اقدام به عمل باز کردن انسداد مجرای اشکی، این اقدامات را در نظر بگیرید:

1.     با پزشک خود مشاوره کنید.

2.     تست‌های تشخیصی مانند داکتوگرافی، رنگ‌آمیزی داخلی مجراهای اشکی، یا آزمایش‌های دیگر را انجام دهید.

3.     سوابق بیماری‌های قبلی، عمل‌های جراحی قبلی، داروهای مصرفی و همچنین هرگونه حساسیت یا عوارض آلرژیک به داروها را برای پزشک خود بازگو کنید.

4.     پزشک ممکن است بخواهد تا قبل از عمل جراحی، مصرف برخی از داروها را متوقف کنید. این ممکن است شامل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، آنتی‌کواگولانت‌ها (مانند آسپرین) و داروهایی باشد که خون را رقیق می‌کنند.

5.     قبل از عمل جراحی ناشتا باشید و مصرف مایعات را محدود کنید.

مراقبت های بعد از عمل باز کردن مجرای اشکی

بعد از عمل باز کردن مجرای اشکی، توصیه می‌شود تا مراقبت‌های زیر را رعایت کنید:

داروهای ضد التهاب، ضد باکتری یا ضد التهاب استروئیدی تجویز می‌شود که حتما طبق دستورات پزشک مصرف شود.

برای کاهش ورم و التهاب در منطقه عمل شده، می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید. توجه داشته باشید که یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید و آن را حداکثر 15 دقیقه استفاده کنید.

به بدن خود استراحت کافی بدهید و فعالیت بدنی شدید را محدود کنید.

استفاده از قطره‌های ضد عفونی یا ژل‌های ضد عفونی برای حفظ بهداشت نواحی جراحی شده، پس از عمل جراحی توصیه می‌شود.

در صورت بروز علائم ناگوار مانند عفونت، خونریزی شدید، تورم شدید یا درد پزشک خود را مطلع سازید.

علائم باز شدن مجرای اشکی پس از لوله گذاری

·        افزایش دفع اشک

·        تغییر در بینایی و ایجاد وضوح بیشتر

·        قرمزی و تورم پلک‌ها در روزهای اولیه

·        احساس خارش و سوزش در مجرای اشکی در زمان تجمع اشک در مسیر

کاندیدای مناسب عمل لوله گذاری مجرای اشکی

اگر مجرای اشکی یک شخص به دلیل تنگی و باریکی، انسداد یا بستگی موقتی داشته باشد و منجر به علائمی مانند خشکی چشم شدید، التهاب چشم، تورم پلک‌ها، یا دفع ناکافی اشک شود، عمل لوله گذاری مجرای اشکی برای وی مناسب است. برای برخی افراد، عمل لوله گذاری مجرای اشکی ممکن است به عنوان روش درمانی برای کنترل دردهای شدید چشمی از قبیل میگرن چشمی در نظر گرفته شود. برخی بیماری‌های التهابی مانند درماتیت اطراف چشم، عمل لوله گذاری مجرای اشکی می‌تواند درمان کمکی مؤثری باشد.

عوارض عمل باز کردن مجرای اشکی

عمل باز کردن مجرای اشکی (Dacryocystorhinostomy) ممکن است عوارض زیر را داشته باشد:

·        عفونت

·        خونریزی

·        تورم و التهاب

·        تغییر در دفع اشک

·        آسیب به بافت‌های اطراف

·        تشکیل سنگ در مجرای اشکی

هزینه لوله گذاری مجرای اشکی

هزینه لوله گذاری مجرای اشکی برای همه افراد یکسان نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد. در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی خصوصی هزینه‌ عمل باز کردن مجرای اشکی معمولاً بیشتر از مراکز دولتی است. هزینه لوله گذاری مجرای اشکی تا حدودی توسط بیمه پوشش داده می‌شود. هزینه این جراحی چندان زیاد نیست و در دسته عمل های کم هزینه قرار دارد.